นิทรรศการ PAPER BLOG: บันทึกที่ยังไม่สิ้นสุดของกระดาษทำมือ

กระดาษ... บันทึกที่สะท้อนเรื่องราว ที่มา ศักยภาพและอัตลักษณ์ของนักสร้างสรรค์ไทย

โลกที่กำลังพัฒนาอย่างรวดเร็วนำพาเราเข้าสู่สภาวะแวดล้อมในยุคธุรกิจและสังคมแบบใหม่ ทำให้สิ่งที่เรียกว่า “กระดาษทำมือ” ดูเหมือนจะห่างไกลจากชีวิตประจำวันของเราเป็นอย่างมาก แต่ตำนานความรู้ของกระดาษทำมือที่ถูกสั่งสมมายังไม่สูญหายไป กลับถูกทำให้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น

สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (องค์การมหาชน) ร่วมกับ Coth Studio นำเสนอเนื้อหาและเรื่องราวของ “กระดาษทำมือ” ที่ยังไม่สิ้นสุด แต่ยังถูกบันทึกต่อในชีวิตของผู้ประกอบการกระดาษ 2 ท่านในพื้นที่ภาคเหนือ คือ ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ และช่างกระดาษเวฬุวัน ที่จะมานำเสนอมุมมองที่มีต่อผลิตภัณฑ์กระดาษ ทิศทางของกระดาษทำมือในยุคใหม่ และขั้นตอนที่แต่ละท่านได้คิดค้นและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เพื่อสรรสร้างและแสดงให้เห็นถึงคุณค่าของกระดาษทำมือ และยังความงามที่มีเสน่ห์และเอกลักษณ์ในยุคสมัยนี้

นิทรรศการ “PAPER BLOG” ยังต้องการนำเสนอมุมมองของการพัฒนาที่ไม่ได้หมายความว่าจะต้องละทิ้งเอกลักษณ์ เสน่ห์ วิธีการ หรือคุณค่าของงานทำมือ แต่หมายถึงการพัฒนาเพื่อส่งเสริมศักยภาพการทำงานสร้างสรรค์ร่วมกันของทั้งวัสดุ และการสร้างสรรค์ด้วยเทคนิค เทคโนโลยีสมัยใหม่

In an age where everything moves fast, from machinery to the digital world, we have increasingly distanced ourselves from something called “handmade paper”. Although handmade paper seems to be far from our modern routines, its legend and knowledge have yet been wiped out. Rather, it has been shaped in a more determined way.

Creative Economy Agency (Public Organization) or CEA has collaborated with Coth Studio in presenting the stories of two legendary handmade paper entrepreneurs: Papa Paper Craft and Weruwana Paper Studio, in the northern region, to illustrate how the craft of handmaking paper does not only continue but also give value in this modern age. The exhibition narrates the stories of each entrepreneur and their perspectives regarding the direction of modern handmade paper by tracing each product’s process from invention to development over the course of each entrepreneur’s life.

Beyond just showcasing the potential of Thai handmade paper, this exhibition aims to demonstrate that the age of advancing technologies does not necessarily require the rejection of handcrafting. Rather, development can even increase the value of craftsmanship, as machine-made and digital products often fail to provide the unique qualities of handmade products.

นิทรรศการนี้ได้หยิบเอาความเป็นกระดาษ ซึ่งเป็นของพื้นฐานและคุ้นเคยอย่างมากอย่างหนึ่งของมนุษย์มาเล่าถึงมุมมองที่น่าสนใจมากกว่าแค่การใช้งาน โดยเล่าผ่าน 2 ผู้ผลิตของภาคเหนือที่ได้สะท้อนเรื่องราวทั้งกระบวนการทำ จิตวิญญาณ ความเปลี่ยนแปลง การทดลองใหม่ รวมไปถึงรูปแบบชีวิตที่อยู่ร่วมกับการผลิตกระดาษมาเกือบทั้งชีวิต

Though the “PAPER” story is such basic to be told, the exhibition enhances the making process from 2 northern handmaking paper manufacturers that includes the changes they’ve faced, the experiments they made, and spirits shown in their works.

2 ผู้ประกอบการภาคเหนือ เจ้าของเรื่องราวและผลงานในการจัดนิทรรศการครั้งนี้

1.Papa Paper Craft (ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์) ตั้งอยู่ที่สันกำแพง เชียงใหม่ ก่อตั้งขึ้นในปี 2537 โดยเริ่มแรกธุรกิจได้มุ่งเน้นการผลิตกระดาษสาแบบดั้งเดิม และส่งให้กับหมู่บ้านบ่อสร้างนำไปผลิตร่ม เมื่อถึงยุคสมัยใหม่ความนิยมในการใช้กระดาษแบบเดิมลดลง ทำให้คุณธนากร สุภาษา ผู้สืบทอดธุรกิจต่อจากคุณพ่อมองว่า กระดาษสานั้นมีศักยภาพที่เหนือกว่าการใช้เป็นแค่กระดาษห่อของขวัญ เขาจึงเริ่มพัฒนาและสร้างสรรค์สิ่งใหม่ๆ ด้วยกระดาษจากเส้นใยธรรมชาติ ปัจจุบัน ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ มีกระดาษทำมือหลากหลายประเภทและส่งออกผลิตภัณฑ์ไปยังต่างประเทศ

1.Papa Paper Craft is located in San Kamphaeng, Chiang Mai. The factory was established in 1994 and used to focus on producing traditional Washi/Saa paper, supplying Bo Sang umbrella manufacturer. As the modern era arrived, the popularity of traditional paper decreased. However, Tanakorn Supasa, the new generation of the business, saw that handmade paper had potential far beyond just being used as gift paper. He started to develop and innovate with handmade paper. As of now, Papa Paper Factory has a wide range of handmade paper and exports their products to international countries.

ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ (PAPA PAPER CRAFT)

www.papapaper.info

FB: papapaperfactory

2.ช่างกระดาษเวฬุวัน ตั้งอยู่ในจังหวัดลำปาง ก่อตั้งโดย อาจารย์สุพรรณ พรหมเสน ในปี 2529 อาจารย์สุพรรณได้อุทิศชีวิตกว่าครึ่งชีวิตให้กับการพัฒนากระดาษทำมือจนเกิดเป็นกระดาษที่เป็นเอกลักษณ์ที่พัฒนามาจากไม้ไผ่ เนื่องจากอาจารย์มีความเข้าใจความต้องการของศิลปินและตระหนักถึงความต้องการ มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวสูง ทำให้ธุรกิจของช่างกระดาษเวฬุวันสามารถรับทำขนาด และความหนาได้ตามแบบที่ต้องการได้ เพื่อตอบสนองความต้องการเฉพาะตัวของศิลปินแต่ละคน นอกจากนี้ คุณภาพกระดาษของเขาจึงได้รับการพัฒนาให้เหมาะสำหรับการผลิตสำหรับงานศิลปะด้วย

2.Weruwan Paper Studio is located in Lampang , the northern part of Thailand. It was founded by Supan Promsen in 1986. Promsen has dedicated over half of his life so far to handmade paper. His signature paper is developed from bamboo and paper mulberry. Since he understands artists’ needs and recognizes the high demand for uniqueness, his business accepts customized orders in order to serve the particular needs of each artist, and his quality is developed to be suitable for artistic productions.

ช่างกระดาษเวฬุวัน (WERAWANA PAPER STUDIO)

www.facebook.com/sppaper

ภายในนิทรรศการจะเป็นการรวบรวมทั้งกระดาษที่ถูกพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ภาพ ที่มา ขั้นตอนของกระดาษสา อุปกรณ์ที่ถูกใช้ รวมถึงผลิตภัณฑ์ที่ผลิตขึ้นจากกระดาษของแต่ละผู้ประกอบการ ประกอบกับ Quote คำพูดของผู้ประกอบการ เพื่อให้เข้าใจถึงเรื่องราว ทิศทางและมุมมองของการพัฒนาจากผู้ประกอบการทั้ง 2 ท่าน

The exhibition displays the collection of paper in the developing process, image, equipment and product with the quotes from the developers.

ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ (Papa Paper Craft)

Quote ที่ 1 & 2

“วัตถุ เส้นใยธรรมชาติต่าง ๆ ต่างประเทศยังต้องพึ่งพาเรา เพราะบ้านเราเป็นแหล่งของพืชพรรณ ป่าไม้”

“ผมอยากจะช่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม กากของเหลือทิ้งจากการเกษตร ก็เลยนำกลับมาใช้”

ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ พยายามค้นหาศักยภาพ คุณสมบัติของวัสดุ และสร้างความเป็นไปได้ใหม่ ๆ ให้กับงานกระดาษทำมือให้เป็นไปได้มากกว่าแค่กระดาษสา โดยได้นำวัสดุที่เหลือทิ้งทางการเกษตร มาผสมกับเส้นใยสาเพื่อสร้างรูปแบบความแข็งแรง และผิวสัมผัสใหม่ให้กับงานกระดาษสาแบบดั้งเดิม

Papa Paper Craft keeps searching for new possibilities for handcraft paper to go beyond just traditional mulberry paper. He utilises discarded waste from agriculture mixed with raw mulberry fibre to create new texture and increase stability.

1.กระดาษและผลิตภัณฑ์จากใยสาและใยธรรมชาติ (Handmade paper and products from Saa and agricultural waste)

1.1 กระดาษทำลายนูนจากเปลือกปอสา Embossed handmade paper

กระดาษเหล่านี้ทำจากปอสา 80% และเส้นใยพืชหรือเยื่อไม้รีไซเคิล 20% เหมาะสำหรับใช้ทำสมุด งานฝีมือ กระดาษห่อของขวัญ การ์ดอวยพร ฯลฯ

These papers are made from 80% Mulberry and 20% Recycle wood fiber. It’s perfectly used for scrapbook, crafts projects, gifts wrapping paper, greeting cards, etc.

1.2 กระดาษใบไม้สัก TEAK LEAVES PAPERS - Mulberry paper

กระดาษเหล่านี้ทำจาก 80% เยื่อปอสาและ 20% ใบสัก คุณภาพและความสวยงามของใบสักทำให้กระดาษทำมือนี้ เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการตกแต่งภายใน ซึ่งสามารถปรับแต่งสีและขนาดเพื่อให้เหมาะกับความต้องการที่หลากหลาย

These papers are made of 80% mulberry bark and 20% teak leaves. The quality and beauty of teak leaves makes this handcrafted-paper perfect for interior decoration. Leave colors and size can be customised to suit various needs.

1.3 กระดาษมะกรูด Handcraft bergamot paper

กระดาษมะกรูดมีคุณสมบัติช่วยดูดกลิ่นและไล่แมลง

Handcraft bergamot paper, property of scent absorber and insect repellent

1.4 สินค้าจากเส้นใยพืชธรรมชาติ Products from natural fiber

ชามเส้นใยธรรมชาติ ทำลวดลายจากวัสดุหลงเหลือทางการเกษตร รวมถึงที่รองแก้วจากกระดาษเขียนเทียน

Natural fiber bowls that are made to create texture by adding layers of discarded waste from agriculture. Also, the coasters made of batik painting paper

2.อุปกรณ์และการผลิตกระดาษสา

ชุดเฟรมทำกระดาษ ประกอบด้วย เฟรมไม้ยางพารา และตาข่าย (ไนล่อน) ใช้ผลิตกระดาษได้ทั้งวิธีการแตะ และวิธีการช้อนกระดาษ เฟรมประเภทนี้ เหมาะกับกระบวนการผลิตแบบหัตถอุตสาหกรรม ใช้ในการทำกระดาษทีละหลาย ๆ แผ่น

This paper making frame was made of rubberwood and mesh sheet (nylon). It can be used to make paper with both tapping and stirring methods. This type of frame is suitable for industrial craft production where it can produce large quantities.

Quote ที่ 3

“กระดาษสาไม่ได้ต้องเป็นแค่กระดาษห่อของขวัญ แม้ว่ามันเชยไปแล้ว กระดาษสามันเป็นอะไรได้มากกว่านั้น”

ปาป้า เปเปอร์ คราฟต์ได้สร้างนวัตกรรมให้กับต้นปอสาที่ไม่ได้แค่มาทำกระดาษ แต่คุณสมบัติของต้นปอสาสามารถนำมาทำเป็นแผ่นมาร์คหน้า และการสกัดวิตามินที่มาช่วยบำรุงผิวหน้า

Papa Paper Craft has created an innovation for the mulberry tree to be beyond just for making Saa paper. The properties of mulberry fibre can be used to make a facial mask, and extracted vitamin that helps nourish the facial skin.

—————————————————————————————————————————-

ช่างกระดาษเวฬุวัน (Weruwana Paper Studio)

Quote ที่ 1 & 2

“กระดาษ machine-made เหมือนกินมาม่า ได้รสชาตินี้ เหมือนกันทุกครั้ง” “กระดาษของเรา ที่มาซื้อวันนี้กับพรุ่งนี้ ไม่เหมือนกัน เพราะว่ามันทำมือ เราเพียงแต่คุมให้มันอยู่ในมาตรฐาน”

1.ขั้นตอนการเตรียมเยื่อกระดาษ

Preparation of Paper Mulberry Fibers

1.ลอกเปลือกสาจากต้นสา

The mulberry branches are stripped of their outer bark

2.เปลือกสาแห้ง

Dried mulberry bark

3.เปลือกสาที่ถูกแช่น้ำเพื่อทำให้การต้มย่อยสลายได้ดีขึ้นและยังช่วยคัดแยกส่วนเปลือกที่แข็งทิ้ง หรือล้างเอาสิ่งสกปรกออกไป

The bark is immersed in water to make the boiling process better decompose. It also helps to separate the hard shells and wash away the dirt.

4.เปลือกสาที่ถูกต้ม เพื่อให้เส้นใยที่มีอยู่ในพืชแยกออกจากกัน เป็นเส้นใยเดี่ยว และสลายสารต่าง ๆ ที่มีอยู่ในพืชออกไป

The bark is then boiled to decompose fibres and remove various substances contained in mulberry.

5.เปลือกสาฟอกขาว ด้วยสารไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ สารตัวนี้ไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม

The fibers are then bleached with Hydrogen Peroxide. This substance is nontoxic and good for the environment.

2.ตัวอย่างวัสดุหลักในขั้นตอนการทำกระดาษ

Sample materials of papermaking process

3. ตะแกรงซ้อนกระดาษและเครื่องมือพิเศษ

Paper making frame and hand tool

ตะแกรงซ้อนกระดาษ ทำจากไผ่ซางหม่น และผ้าฝ้ายขาวบาง (มุ้ง) ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของทางฝั่งเอเชียที่แตกต่างจากตะแกรงร่อนเยื่อกระดาษที่เป็น Mould & Deckle ที่มีกรอบสองชิ้นทางแบบตะวันตก อุปกรณ์ชิ้นนี้อาจารย์สุพรรณได้ประยุกต์ใช้ไม้ไผ่ที่ปลูกเต็มพื้นที่โดยรอบของสตูดิโอ นำมาทำเป็นตัวกรอบของตะแกรงซ้อนกระดาษ ตามขนาดกว้าง ยาวของกระดาษที่ต้องการ

This is a characteristic of Asia papermaking tools that is different from the western style which has double-framed called Mold & Deckle. Mr. Promsen applied bamboo (Dendrocalamus sericeus) that had grown around the studio area and mesh to make the frame of the sieve.

ถ้วยเซรามิกที่ใช้สำหรับถูกระดาษให้เรียบ เป็นขั้นตอนหนึ่งในกระบวนการผลิตกระดาษสาทำมือ การใช้ถ้วยเซรามิกตราไก่แสดงถึงเอกลักษณ์พื้นถิ่นของจังหวัดลำปาง

A ceramic cup that is used to smooth the paper. It is one step of the production process of handmade mulberry paper. The use of “Chicken Bowl” ceramic represents the local identity of Lampang Province

4.กระดาษวงกลมจากเทคนิค mould & deckle

Circle paper from mould & deckle technique

Mould & Deckle เป็นเทคนิคการผลิตกระดาษแบบตะวันตก โดยใช้เฟรม 2 เฟรมที่มีขนาดเท่ากัน เฟรมแรกจะมีแผ่นตาข่ายบางติดอยู่ (แม่พิมพ์) เฟรมที่สองมีแค่กรอบ (กรอบ) เมื่อวางกรอบบนแม่พิมพ์แล้วร่อนเยื่อกระดาษจะสร้างให้เกิดขอบกระดาษ

Mould & Deckle is a western papermaking technique. There are simply 2 separate frames of the same size. One happens to have some sort of screening attached (the mould). The other frame stays loose (the deckle). When the deckel is laid on top of the mould, it forms the edge of a piece of paper.

Quote ที่ 3 & 4

“หัวใจของผม คือ การทำกระดาษเรียบ ๆ ให้ดีที่สุด เพื่อคนจะนำไปใช้ต่อ” อ. สุพรรณ พรหมเสน “Paper is an art itself”

1.ปั๊บสา หรือ พับสา คือ กระดาษจากเปลือกของต้นสา แล้วนำมาพับทบให้เป็นสมุดแบบต่อเนื่อง ลักษณะรูปแบบสมุดเป็นเอกสารโบราณประเภทหนึ่งของล้านนา มีความสำคัญรองจากเอกสารประเภทใบลาน พับสา มักจะเป็นเอกสารที่ใช้บันทึกองค์ความรู้เฉพาะถิ่นเอาไว้

“Pap Sa” is the paper from the bark of the mulberry tree that is folded into a continuous notebook. This type of notebook is one of the ancient documents of Lanna, and is regarded as a secondary important document from “Bai Lan”. “Pap Sa” is often used as a document that records local knowledge.

2.กระดาษที่ทดลองทำจากกระดาษหนังสือพิมพ์เหลือใช้

Experimented paper that made of old newspapers

3.ตัวอย่างผลิตภัณฑ์กระดาษบางส่วนของช่างกระดาษเวฬุวัน เช่น กระดาษหลายสูตรความหนา และขนาดต่าง ๆ เพื่อการทำงานศิลปะที่หลากหลาย

Sample products from Weruwana Paper Studio that have a variety of thickness and texture to match different purposes of artistic usage.

4.กระดาษสาใส่ใบไผ่ สูตรเฉพาะของทางช่างกระดาษเวฬุวันที่คุณสุพรรณใช้เวลาทั้งชีวิตในการศึกษา และคิดค้นด้วยตัวเอง

Saa paper with the blend of bamboo pulp that is a unique formula from Weruwan studio.

สื่อประชาสัมพันธ์ประกอบนิทรรศการ (Key Visual)

—————————————————————————————————————————-

—————————————————————————————————————————-

อ้างอิงเนื้อหานิทรรศการ

The Secret of Paper ความลับของกระดาษ (02 เมษายน 2564 : Innovation)

คิดถึง “กระดาษ” ...วัสดุจากธรรมชาติที่จะทำให้คุณโหยหาสัมผัสที่หาไม่ได้ในโลกยุคดิจิทัล (09 เมษายน 2564 : Trend)

การเดินทางที่ไม่สิ้นสุดของกระดาษทำมือ (21 พฤษภาคม 2564 : Trend)